De inzet van dieren kan een zorgvraag beantwoorden

Dieren inzetten in de zorg bestaat al heel lang. Vaak is gebleken dat de omgang met dieren een positief effect kan hebben op mensen. Mensen raken vaak sterker gehecht aan dieren dan aan andere mensen. Dieren zijn altijd beschikbaar om aan hun behoeftes te voldoen en omdat dieren niet oordelen.

Pilot Dierzorg
Al meer dan een jaar zijn ze met een pilot bezig die binnen Cosis zou moeten leiden tot een vakgroep Dierzorg bij het Cosis Expertise Centrum. Gedragswetenschapper Hendrike Fonteine: “Ik ben zelf een enorme dierenliefhebber. En ik had het idee dat sommige zorgdoelen bij onze cliënten ook te behalen zouden zijn door de inzet van dieren. In Saskia Wiggemans vond ik een partner die dat volledig onderschrijft. We zijn gaan werken aan een plan om te komen tot een afdeling Dierzorg bij Cosis.”

Saskia Wiggemans: “Ik ben afgestudeerd aan de HBO Dieren in de Zorg in Leeuwarden. De affiniteit was er dus sowieso al en toen Hendrike met het idee kwam wilde ik er graag samen de schouders onder zetten.”

Hendrike: “Om het te introduceren hebben we presentaties gegeven voor collega’s gedragswetenschappers bij Cosis. We hebben ze verteld wat mogelijkheden zouden kunnen zijn. Voor welke doeleinden je dieren zou kunnen inzetten. En dat terrein was best breed, het gaat van therapeutische doeleinden tot puur recreatieve. Begin 2019 hebben we aangegeven dat we in een pilotjaar ongeveer 30 cliënten zouden kunnen bedienen.”

Gekeurde dieren
Saskia: “Nou, dat hebben we geweten. Na onze presentatie kwam bij ons het dubbele aantal aanvragen binnen. Dat was voor ons goed nieuws, want het bewees dat Cosis volop mogelijkheden zag om dieren in te zetten om zorgdoelen te halen. Of in elk geval volop bereid was het te proberen. We hebben daarna voor 30 cliënten een programma gemaakt.

In principe houdt een afspraak 10 sessies per cliënt in. We hebben rekening moeten houden met het aantal beschikbare dieren en de wijze waarop ze ingezet konden worden. Verschillende dieren passen bij verschillende doelen en daarnaast wil je een dier niet overbelasten. We werken nu met honden en konijnen. We keuren de dieren op hun inzetbaarheid. De vrijwilligers, die gedurende het introductiejaar als ZZP-er gaan werken, hebben een opleiding therapiehond-begeleider gehad. Buiten Hendrike en ik werken ook twee vrijwilligers met hun honden mee in het project. Alle dieren zijn eigen dieren.”

“Poes”
Hendrike: “We zijn een jaar aan de slag gegaan en de resultaten waren meer dan bemoedigend. We waren bij een cliënt die regelmatig spanning bij zichzelf opbouwde. Begeleiding had daar weinig invloed op. Hij accepteerde eigenlijk niet dat hij daar feedback op kreeg. We hebben hem in contact gebracht met een hond die in staat is om gedrag te spiegelen. De cliënt leert het eigen gedrag te herkennen en daaraan hebben wij dan weer oefeningen gekoppeld om de spanning te reduceren.  

Als begeleider van de hond maak je de cliënt attent op het gedrag van de hond. De cliënt accepteert reflectie sneller van een ‘eerlijke’ hond dan van verbaal commentaar van een medemens. Na een aantal sessies nam de spanning sneller af en was het eigen inzicht van de cliënt groter. Het resultaat was dat de veiligheid voor hem en zijn omgeving was verbeterd. Hij had daardoor meer invloed op zijn welbevinden.”

Saskia: “Voor lager niveau cliënten is de inzet van konijnen een goed middel. Zeker bij dementerende ouderen zie je dat dieren, in dit geval een konijn, activeert. Hoewel door de cliënt in kwestie het konijn consequent “poes” werd genoemd, veranderde haar introverte, vlakke gedrag volledig. Het aaien en het bewegen van het dier maakte iets los in de vrouw.

Maar we hebben ook een konijn ingezet bij een man die steeds in gedachten terug ging naar de negatieve ervaringen van de oorlog. De angstige ervaringen kwamen zeer frequent bij de man naar boven en dat maakt zijn leven niet prettiger. De inzet van een konijn bracht de man meer naar het hier en nu en bracht een positief gevoel naar boven. Wij en zijn omgeving hebben gemerkt dat het positieve effect zich ook op langere termijn manifesteerde.”

Bewezen meerwaarde
Hendrike: “In Hoogeveen bezochten we met een hond een jongen met hechtingsproblematiek. De jongen toonde weinig eigen initiatief. De inzet van een labrador leverde de jongen succesmomenten op. Het contact was makkelijker dan het intermenselijke contact. Een dier wijst niet af en oordeelt niet. Het staat fysiek contact toe en jij bepaalt de mate er van. Voor de jongen was het contact laagdrempeliger en samen met de labrador lukte opeens van alles. Het aaien was een positieve ervaring en het wandelen aan de lijn lukte erg goed. De jongen begon te ervaren dat hij iets voor een ander kon betekenen. In dit geval een hond, maar het deed iets met zijn zelfvertrouwen.”

Saskia: “Het zijn een aantal voorbeelden van hoe je kunt werken aan zorgvragen met behulp van dieren. Een ander voorbeeld is dat een hond je kan uitnodigen tot bewegen. Puur fysieke stimulatie. En zo zijn er nog vele succesvolle voorbeelden van het inzetten van dieren in de zorg. Wij waren al wel overtuigd van de meerwaarde. We zijn blij om te zien dat de praktijk binnen Cosis heeft uitgewezen dat de inzet van dieren een grote toegevoegde waarde kan hebben. We gaan nu nog een jaar proefdraaien met als doel om voldoende bewijs van de functie van dieren in de zorg binnen te halen. Door corona ligt het allemaal even stil, maar we blijven de termijn gewoon hanteren.”

Financiële injectie
Hendrike: ‘”We hebben een presentatie aan het bestuur van de Vrienden van Cosis gegeven. De Vrienden waren dusdanig enthousiast dat ze een financiële steuninjectie willen geven. Het zal na een jaar, als het aan ons ligt, moeten resulteren in een vakgroep Dierzorg bij Cosis. Wij en de dieren zijn er meer dan klaar voor.”